صرفه جویی در مصرف آب آموزش به کودکان

چکیده ‍ پژوهش: 

- ایران در منطقه آب­ و هوایی خشک و نیمه خشک قرار دارد که متوسط بارندگی در آن حدود یک سوم متوسط جهانی است.

- به رغم کمبود جدی آب در سطح کشور هنوز هم بخش زیادی از جامعه خطر کم آبی را چنان که باید درک نکرده و یا آگاهی لازم در خصوص نحوه مدیریت مصرف آب ندارد.

- بند 4 سیاست های ابلاغی اصلاح الگوی مصرف، به لزوم آموزش روش­ های بهینه مصرف در کلیه پایه­ های آموزش عمومی تاکید دارد.

- آموزش کودکان و نوجوانان به دلیل اثرپذیری و اثر گذاری بالای کودکان در تغییر رفتار مصرف آب اهمیت دارد.

-کاهش 12 متر مکعبی مصرف آب خانواده ها پس از اجرای طرح آموزش مشارکتی دانش آموزان

-کودکان و نوجوانان امروز بهره برداران ،‌مدیران و تصمیم سازان آینده در خصوص مدیریت منابع آب هستند.

- صرفه جویی یعنی درست مصرف کردن، نه مصرف نکردن یا کم مصرف کردن.

پژوهش خبری صدا وسیما:قرار گرفتن ایران در منطقه آب­ و هوایی خشک و نیمه خشک که متوسط بارندگی در آن حدود یک سوم متوسط جهانی است، ضرورت مدیریت مصرف آب و برنامه­ ریزی در جهت آن را واقعیتی اجتناب ناپذیر کرده است. در حال حاضر با کمبود جدی آب در سطح کشور مواجهیم و پیش­ بینی­ ها از ادامه روند خشکسالی در چند سال آینده حکایت دارد. به رغم این مسئله هنوز هم بخش زیادی از جامعه خطر کم آبی را چنان که باید درک نکرده و یا آگاهی لازم در خصوص نحوه مدیریت مصرف آب ندارد و آگاهی، اطلاع رسانی و تغییر شیوه الگوی مصرف در این خصوص امری ضروری است. تجربه نشان داده است که کودکان و نوجوانان بهترین گزینه برای آموزش­ های زیست محیطی و اصلاح الگوی مصرف و نهادینه کردن هنجارهای آن هستند که علاوه بر خود قابلیت تاثیرگذاری بالایی بر دیگران و بزرگسالان دارند.

چرا آموزش کودکان و نوجوانان در خصوص مدیریت مصرف آب مهم است؟

نقش آموزش کودکان و نوجوانان در کاهش مصرف آب خانواده ها چگونه است؟

چگونه صرفه جویی در مصرف آب را به کودکان آموزش دهیم؟

چرا آموزش کودکان و نوجوانان در خصوص مدیریت مصرف آب مهم است؟

در آموزش‌های آبی، مخاطبی که انتخاب می شود می تواند از میان اقشار مختلف باشد. اما در این میان، دانش آموزان و نوجوانان جایگاه ویژه ای دارند چرا که از یک سو دانش آموزان تاثیرپذیری و آموزش پذیری بالایی دارند و از دیگر سو می‌توانند بر روی افراد دیگر نظیر افراد خانواده و همسالان تاثیرگذار باشند و آموزش ها را منتقل نمایند. همچنین، دانش آموزان، با فاصله زمانی کوتاهی، در جایگاه بهره برداران، تصمیم گیران و تصمیم سازان منطقه و کشور خود قرار می‌گیرند و از طریق آموزش ایشان، می‌توان نسلی با آگاهی و حساسیت نسبت به حفاظت آب داشت.[1]

دانش آموزان بهترین رسانه برای رساندن پیام اهمیت آب هستند. کودکان و نوجوانان هم تاثیر پذیر و هم تاثیرگذار هستند. بنابراین آموزش و مشارکت دادن آنها در طرح هایی مثل همیار آب یا حامی آب و از این قبیل، نظیر آنچه در طرح همیار پلیس رخ داد، علاوه بر تقویت حس مسئولیت پذیری در آنها، می ­تواند موجبات تعمیق باورها و ترویج هنجارهای درست در مدیریت مصرف منابع آب از طریق آنها در سطح خانواده ها را فراهم سازد.

آگاهی دادن با ایجاد حساسیت و درک صحیح از مسئله بودن آب می ­تواند ضمن تاثیرپذیری کودکان و نهادینه کردن فرهنگ مصرف صحیح در آنان و تداوم رفتار در بزرگسالی،‌ با تاثیرگذاری کودکان بر رفتارهای اطرافیان به اصلاح رفتار بزرگسالان نیز کمک کند. بعلاوه این بینش و درک درست از ضرورت صرفه جویی در مصرف آب می­تواند زمینه های ارائه و تحقق ایده ­های خلاقانه برای ایجاد و طراحی راه ­های مصرف بهینه آب منجر شود.

تاثیر آموزش کودکان و نوجوانان در کاهش مصرف آب خانواده ها

در سال 95 اجرای طرح مدیریت هوشمند آب در یک دوره با مشارکت ۱۲هزار دانش آموز میزان مصرف آب در خانواده دانش آموزان مشارکت کننده را 12 متر مکب کاهش داد.[2]

ناصر یکه، رئیس دبیرخانه دائمی کودک و انرژی: کودکان را باید جدی بگیریم و به شعور آنان احترام بگذاریم، کودک ممکن است سن کمی داشته باشد اما نگاه بسیار وسیع و جامعی به اطرافش دارد و همه چیز را کنجکاوانه رصد می­ کند و آنها را از دید یک نظاره گر جدی، ثبت می­ کند.

تمام اتفاقات و آموزش‌ها در زندگی آینده کودکان تاثیر مستقیمی می­گذارد، لمس یک محصول آموزشی حجمی، شنیدن یک شعر یا موسیقی، در رفتار آینده کودک تاثیر زیادی دارد و آینده کشور را می­سازد، در حالی که متاسفانه برخی از سازمانها هنوز گمان دارند که کودک به اقتضای کودکی خود فاقد درک است.

امروز می بینیم که کودکان در ارتباط جدی که با فناوریهای روز هستند و ارتباطات نوین را رصد می­کنند، دارای درکی به مراتب بالاتر از گذشته هستند و این فرصتی است که به وسیله آن می­توان مدیریت مصرف انرژی، حفظ محیط زیست و بسیاری از مسائل مدنی و حیاتی اجتماعی و فرهنگی را آموزش داد.[3] ایجاد حساسیت و قدرت تشخیص و توصیف مسایل و پروراندن مهارت‌هایی برای ابداع روش‌ها و وسایل حل مسائل مربوط به مدیریت مصرف و حفاظت از منابع آب، ایجاد حس مسئولیت در برابر آیندگان، می تواند از اهداف آموزش چگونگی صرفه جویی در مصرف آب باشد.

چگونه صرفه جویی در مصرف آب را به کودکان آموزش دهیم؟ (چگونگی آموزش عملیاتی صرفه جویی در مصرف آب به کودکان)

- صرفه جویی در آب با آموزش آغاز می شود. ارزش صرفه جویی در آب و اینکه چطور باعث پس انداز درآمد خانواده و کمک به حفظ محیط زیست می شود را توضیح دهید. فراموش نکنید که خود شما باید الگو باشید. بچه ها تنها زمانی دستورالعمل های شما برای صرفه جویی در انرژی را جدی می گیرند که بدانند شما بیش از حد دنبال این کار را گرفته اید.

- توصیه های خود را عملی انجام دهید و با بچه ها تمرین کنید. هر زمان که می خواهید برای آموزش هر چیزی به بچه ها اقدام کنید تمرین موعظه هایتان مهم است. بسیاری از عادات و رفتار کودکان شما توسط پیروی از آنچه شما به عنوان پدر و مادر انجام می دهید شکل می گیرد. اگر شما بخواهید آن ها متعهد به حفاظت از آب باشند باید خودتان به آن عمل کنید.

- آموزش را سرگرم کننده کنید. هر آموزشی، زمانی اثربخش­تر است که جالب باشد. می توانید این کار را به بازی تبدیل کنید و مثلا اگر دو فرزند دارید سیستمی برای امتیازدهی به بچه ها برای یادآوری یا انجام کارهایی که سبب صرفه جویی در آب می شود درست کنید.[4]

- آب برای بسیاری از کودکان نماد شادی و بازی است و بیشتر کودکان بازی کردن با آب یا در آب را دوست دارند. از اینرو اگر به طور صریح به آنها بگویید که آب را زیاد مصرف نکن، مطمئنا تاثیر زیادی نخواهد داشت.

- در داستان های خود برای کودکان توضیح دهید که زندگی بدون آب چقدر می تواند سخت باشد

- آب را یکی از مهم‌ترین نعمت‌های خدای مهربان بدانیم و در خلوت جلوت ( به ویژه در مقابل کودکان) با احترام با آن برخورد کنیم. درست مصرف کنیم، آن را هدر ندهیم و از آن به نیکی یاد کنیم. در هنگام نوشیدن آب، با ادب و لذت مراتب شکرگزاری خود را برای این نعمت بزرگ اعلام کنیم.

- از کلیه قوانین و محدودیت های حفاظت آب که ممکن است در محل زندگی شما اعمال شود، آگاه شوید و از آن تبعیت کنید.

-از آب حفاظت کنید، چون زندگی ما به آن وابسته است. هیچگاه به دلیل اینکه فرد دیگری مسئول پرداخت آب بها است، آب را هدر ندهید.

- فرزندان خود را در مورد نیاز به حفاظت از آب آگاه کنید. از خرید اسباب بازی‌ها و سرگرمی هایی که به یک جریان ثابت آب نیازدارند، خودداری نمایید.

- به کودکان آموزش دهیم تا با بستن بموقع شیر، از هدر رفتن آب جلوگیری نمایند.

- در مراکز آموزشی و مدارس به اطفال و دانش آموزان محدودیت منابع آب و روش های صرفه جویی آن را آموزش دهیم.

-گروه های فرهنگی، غیر دولتی را به ایجاد و ارتقای فرهنگ حفاظت از آب در میان کودکان و بزرگسالان تشویق کنید.

- هرگونه اتلاف قابل توجه آب، شکستگی لوله‌ها و هدر رفتن آب در هر نقطه را به مرکز ارتباطات مردمی(تلفن ۱۲۲) اطلاع دهید.[5]

- تشریح و تبیین آب مجازی ( آب مصرفی لازم برای تولید انواع کالاها از جمله پوشاک و لوازم خانگی و وسایل الکترونیکی و ...) برای دانش آموزان و اینکه از چه روشهایی غیرمستقیم به اتلاف منابع آب دامن می زنیم.

رسانه چگونه می ­تواند به این موضوع بپردازد؟

رسانه نیز به عنوان یکی از نهادهای آموزشی در کنار سایر نهادها می تواند در ترویج فرهنگ مصرف بهینه در کودکان و نوجوانان تاثیر بسزایی داشته باشد برای مثال: -تهیه فیلم های آموزشی و کارتون های ویژه کودکان مشکل آب را که جهانی است به مردم اطلاع و آموزش کافی برای مصرف بدهد.

- استفاده از انیمیشن و جاذبه های تصویری در پیام های آموزشی و تبلیغی در زمینه بهینه مصرف کردن آب

-تکرار پیام های آموزشی و تبلیغی در زمینه بهینه مصرف کردن آب

- برگزاری مسابقه هایی با مشارکت نهادهای آموزشی در رسانه و یا پوشش دادن فعالیت نهادهای آموزشی در خصوص ترویج فرهنگ مصرف بهینه آب در دانش آموزان

- استفاده از چهره های مشهور بویژه بازیگران و ورزشکاران در برنامه های آموزشی در زمینه اصلاح الگوی مصرف آب[6]

- فواید استفاده از روش‌های بهینه مصرف در مقایسه با روش‌های متداول پر مصرف برای انجام کارهای روزانه به صورت مصداقی از طریق اینفوگرافی و یا انیمیشن قابل درک برای کودکان و نوجوانان به نمایش در آید تا تفاوت‌ها ملموس‌تر باشد.

- عدم تبلیغ وسایل بازی پرمصرف آبی و یا آگاهی دادن در خصوص میزان مصرف اسباب بازی‌های پرمصرف آبی (مثل برخی تفنگ‌های آب پاش بزرگ که آب فراوانی را هدر می دهند)

- هشدار نسبت به مسئله کم آبی و لزوم صرفه جویی باید هوشمندانه باشد زیرا تاکید بیش از حد بر بحران آب و ادامه روند خشکسالی، آن را به معضلی حل ناشدنی در اذهان تبدیل می ­کند و افراد را به سمت نا امیدی و بی تفاوتی نسبت به موضوع خواهدکشاند. به نحوی که فرد نتیجه بگیرد دیگر کاری نمی‌توان کرد و صرفه جویی من تاثیری در روند حل مسئله نخواهد داشت.

- حساس سازی اقشار مختلف نسبت به اهمیت و محدودیت ­های آبی

- توجه دادن مردم و خانواده­ ها به موضوع اهمیت آب و مصرف صحیح آن

- تثبیت و تعمیق مسائل مربوط به حوزه آب از طریق کودکان و نوجوانان در نقش سفیران و حامیان آب

سخن آخر

مسئله آب در کشور مسئله‌ای فراگیر است و نیاز به عزم ملی برای مدیریت مصرف دارد.مقام معظم رهبری در بند 4 سیاست‌های ابلاغی اصلاح الگوی مصرف، به لزوم آموزش روش ­های بهینه مصرف در کلیه پایه ­های آموزش عمومی تاکید می‌فرمایند. آموزش صرفه جویی آب فقط در دوران بحران کمبود آب، اهمیت ندارد. بلکه حتی این موضوع در شهرها و کشورهایی که با مشکل کمبود آب مواجه نیستند، مورد توجه قرار گرفته و برنامه‌های مختلفی برای آموزش صرفه­ جویی به کودکان برنامه‌ریزی شده است. در نهایت این که یادمان باشد که صرفه جویی به معنای درست مصرف کردن است نه مصرف نکردن یا کم مصرف کردن.